İstanbul'daki Külliyeler

Kanuni Sultan Süleyman’ın 1550-1557 yılları arasında Mimar Sinan’a yaptırdığı Süleymaniye Külliyesi, mimari düzeni, yapıların yerleştirilişindeki ustalık, ekonomik ve kültürel işleviyle klasik dönemin simgesi olmuştur. Mimar Sinan, yapı topluluğunu kentin en yüksek tepelerinden birine, Haliç ve Boğaz’a egemen bir alana yapmıştır. Yaklaşık 60 dönümlük engebeli bir alan üzerindeki yapılar geometrik bir düzen içinde yerleştirilmiştir.

Edirnekapı’dadır. 16. yüzyıl ortalarında Mimar Sinan’ın yaptığı külliye, cami, medrese, sübyan mektebi, hamam, türbe ve dükkânlardan oluşmaktadır. Cami, Mimar Sinan’ın özgün bir denemesi olarak nitelenmektedir. Sanatçı burada iç mekânı genişletmiş, merkezi kubbeyi kuzeyden destekleyen yarım kubbeyi kaldırmıştır. İki yanda üç kubbeli bölümler ana mekânı bütünlemektedir.

Haseki’dedir. 1551’de Haseki Hürrem Sultan, Mimar Sinan’a yaptırmıştır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşme yapılarından oluşmaktadır. İlk cami, Sinan’dan önce, 1539’da yapılmış olup tek kubbeli, kare mekânlıdır; önünde beş kubbeli son cemaat yeri vardır. I. Ahmet, 1612’de yapının doğusuna kubbeli bir bölüm ekletmiştir. Onarılan mihrap mukarnas dolgulu, barok süslemelidir.

Eyüp’te iskele yakınındadır. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u aldıktan sonra yaptırdığı ilk yapı topluluğu olması açısından önemlidir. Fatih, 1458 yılında Ebu Eyyüb el-Ensari’nin kabri olarak bilinen yere türbe ve cami yaptırmıştır. Külliye, cami, türbe, medrese, imaret ve çifte hamamdan oluşmaktadır. Günümüze ulaşan cami 1798-1800 yıllarında Sultan III.

Fatih Sultan Mehmet tarafından 1462-1470 tarihleri arasında Mimar Sinan-ı Atik’e yaptırılan Fatih Külliyesi, cami, medreseler, darüşşifa, tabhane, imaret, kervansaray, sübyan mektebi, kitaplık, hamam, Saraçlar Çarşısı, Deve Hanı ve türbelerden oluşmaktadır. Caminin bulunduğu yerde Bizans dönemine ait 12 Havari Kilisesi (Haghios Apostoloi Kilisesi) bulunmaktaydı.

Çarşıkapı, Nurosmaniye’dedir. Külliyenin yapımını 1748’de I. Mahmut başlatmış, 1755’de III. Osman döneminde bitirilmiştir. Mimarı Mustafa Ağa, Yardımcısı Simon Kalfa’dır. Külliye, cami, medrese, imaret, kütüphane, sebil, çeşme ve dükkânlardan oluşmaktadır. Burada klasik ölçülerden uzaklaşarak barok üslubunun etkisinin görüldüğü yeni mimari öğeler önem kazanmıştır.

1543-1548 arasında bitirilen külliyenin en önemli yapıları cami ve Şehzade Türbesi’dir. Cami merkezi yapı denemelerinin en önemli örneği olarak Osmanlı mimarisine yeni bir boyut kazandırmıştır. Şehzade Camii, büyüklüğü ve yüksekliğiyle tüm yapılara egemen durumdadır. Kare mekân, ortada 4 büyük ayağa oturan bir kubbeyle örtülüdür. Yanlarda yarım, köşelerde küçük kubbelerle desteklenmiştir.

Üsküdar, Toptaşı'ndadır. 1577-1583 arasında Nurbanu Sultan adına Mimar Sinan'a yaptırılmıştır. Cami, medrese, darüşşifa, kervansaray, tabhane, imaret, darülkurra geniş ve engebeli bir alana yan yana yaptırılmıştır. Cami, altı ayağa dayanan bir kubbe ve yanlarında ikişer kubbeyle örtülü bir mekân planındadır. Dışa taşkın mihrap yarım kubbedir. Son cemaat yeri iki bölümlüdür.

Eminönü Meydanı'ndadır. Kentin klasik üsluptaki son büyük külliyesidir. Cami, hünkar kasrı, darülkurra, sübyan mektebi, arasta, sebil, çeşme ve türbenin yapımını 1597'de Safiye Sultan'ın isteğiyle Mimar Davut Ağa başlatmıştır. Külliye ancak 1663'de Turhan Hatice Sultan döneminde bitirilmiştir. Yapılar, 1940-1943'te onarılmıştır. Cami, basamaklı bir kaide üzerine yapılmıştır.