Şehzade Külliyesi

1543-1548 arasında bitirilen külliyenin en önemli yapıları cami ve Şehzade Türbesi’dir. Cami merkezi yapı denemelerinin en önemli örneği olarak Osmanlı mimarisine yeni bir boyut kazandırmıştır.

Şehzade Camii, büyüklüğü ve yüksekliğiyle tüm yapılara egemen durumdadır. Kare mekân, ortada 4 büyük ayağa oturan bir kubbeyle örtülüdür. Yanlarda yarım, köşelerde küçük kubbelerle desteklenmiştir. Kubbenin görkemli görünüşü dışta da sürdürülmüştür. Merkezi kubbenin köşelerine 4 ağırlık kulesi yapılmış, bunlar dilimli kubbelerle örtülmüştür.

Mimar Sinan, yapının dış mimarisinde, yeni öğeler kullanmıştır. Kubbe, kule ve kafesli pencerelerle hareketlilik kazanmış örtü düzeniyle, duvarlardaki kütlesel görünüm arasındaki çelişkiyi, doğu ve batıdaki kubbe ve tonozlu revaklarla gidermeye çalışmıştır. Giriş duvarının yanlarına ince, uzun görünümlü iki minare yerleştirilmiştir. Caminin kuzeyindeki avlu, 16 kubbeli revakla çevrilidir. Avlu ortasına IV. Murat döneminde, 8 mermer sütuna oturan sivri kubbeli bir şadırvan yapılmıştır. Mihrap ve minber mermerdir, minber geometrik kafes süslemelidir. Hünkâr mahfili köşelerde iki mermer, ortada 4 ahşap sütuna dayanmaktadır.

Şehzade Türbesi, mimarisi, çinileri, vitraylı alçı pencereleriyle anıtsal ve görkemli bir yapıttır.8 köşeli yapıya, derin saçak örtülü, 4 sütunlu revakla girilmektedir. Yapıda küfeki, mermer, yeşil ve pembe porfir kullanılmıştır. Yerden kubbeye dek tüm duvarları kaplayan çiniler, renk, yazı ve motif zenginliğiyle göz kamaştırıcıdır. Çinilerin oluşturduğu renk cümbüşü, alçı pencerelerin vitraylarıyla güçlendirilmiştir. Şehzade Mehmet sandukasının üstündeki taht biçimi altıgen ahşap kafes olup, fildişi, kakma ve geometrik süslemeli 4 ayak üstüne oturmaktadır. Rüstem Paşa Türbesi, 8 köşeli kubbeli bir yapıdır. Mimar Sinan’ın 1561’de bitirdiği yapının çinileri, renk ve motifleriyle öbür türbeden ayrılmaktadır. Çini panolar üstünde Celi yazılı ayetler vardır.

Dış avluda Bosnalı İbrahim Paşa, Şehzade Mahmut, Hatice Sultan, Fatma Sultan, Destari Mustafa Paşa türbeleri yanında anıtsal nitelikli mezar taşları bulunmaktadır.

Medrese, dikdörtgen avluyu U biçimi çeviren revaklı odalardan oluşmaktadır. Güneyde kubbeli, büyük dershane bulunmaktadır. Avluda sivri külah örtülü, çok köşeli şadırvan vardır. Cami avlusunun doğu duvarına bitişik imaret L biçimindedir; yanındaki tabhane, duvarlara ve üç ayağa oturan 8 kubbeyle örtülüdür.

Kervansaray Vefa Lisesi’ne giden yol üstündedir; avlunun iki yanına dizili dikdörtgen odalar yapıyı biçimlendirmektedir. Mektep, kervansarayın yanında tek kubbeli bir mekândır.