Erzurum Pasinler'in Coğrafi Yapısı

Eski adı Hasankale olan Pasinler kenti, aynı adı taşıyan ovanın kuzeyinde Hasanbaba dağı eteklerinde kurulmuştur. Yerleşmenin kuruluşu, İskitler dönemine kadar uzanmaktadır. Selçuklu, Akkoyunlu ve Osmanlı dönemlerinin önemli merkezlerindendir. Kaleyi, İlhanlılar'dan Emir Hacı Togay'ın oğlu Hasan yaptırdığından, yerleşme uzun süre Hasankale adını taşımış, günümüzde ise adı tekrar Pasinler diye değiştirilmiştir. Kent, askeri yöre olma özelliğini Cumhuriyet Döneminde de korumuştur. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Erzurum Merkez Sancağına bağlı bir kaza olan Hasankale, 1924 Anayasanın memleket yönetimine getirdiği düzenlemeye göre, Erzurum iline bağlı bir ilçe yönetim birimi durumuna getirilmiştir. Daha sonra 1954 yılında Horasan ve 1994 yılında da Köprüköy, Pasinler'den ayrılarak ilçe olmuşlardır. Dolayısıyla, Pasinler'in yönetim beldesi giderek daralmıştır. Tarım ürünleri, her çeşit tahıl ve baklagilin yanında çeşitli sebzeleri de içerir. Çeşitleri az olmakla birlikte meyveleri da vardır. Alçı, kireç ve yapı taşı ocaklarına, birçok kükürtlü kaplıcaya, bir çok maden suyu kaynağına sahiptir. Küçük sanayisi, alacalı kilim, seccade, ihram, şal ve keçe dokumaya dayalıdır. Kazada 39 Camii ve Mescit, 22 kilise, 32 tekke, 45 medrese, 1 ortaokul, 30 sıbyan mektebi, 255 köprü ve 126 değirmen vardır. Memalik-i Osmaniye'nin Tarih ve Coğrafya Lugâtı'nda ise Ali Cevat şunları yazmaktadır: "Erzurum Merkez Sancağına bağlı bir kazadır. Kaza merkezi Hasankale'dir. Başlıca tarım ürünleri, tahıl, baklagiller, meyve ve sebzelerdir. Küçük sanayisi heybe, kilim ve şal dokumacılığına dayalıdır. Tüm kazanın nüfusu 39.000'i İslâm olmak üzere, 46.651'dir. 199 köyü ve 17 bucağı vardır.