Aziz Sergius (Şemun) Kilisesi

Şanlıurfa Yeni Hal yakınında bulunan Circis Peygamber Camisi’nin olduğu yerde V. yüzyılda Piskopos Hiba tarafından yaptırılan Şehit Sergius Kilisesi bulunuyordu. Sonraki yıllarda bu kilise Aziz Sergius ve Aziz Şemun ismini almıştır.  

Kilisenin naosunun doğusundaki payelerden güneydekinin üzerinde Süryanice, kuzeydekinin üzerinde de Arapça birer kitabe bulunmaktadır. Bu kitabelerin her ikisi de 1844 yılında yazılmıştır.  

Doğudaki paye üzerinde bulunan kitabede; 

“Bu Şehit Aziz Circis Kilisesi, 2156 Yunan yılında (m.1844), Antakya Piskoposluğu'nun Patriği Elias II. Aryana adındaki Aziz İgnatius'un günlerinde ve Urfa Piskoposluğu'nda oturan Kudüslü Abraham'ın günlerinde, M'nin ilgisiyle Merhum Hacı Monufar'ın oğlu A. . tho ve dindar Süryâni halkın katılımıyla yapılmıştır. Allah onların ecirlerini adil ve sadıklarla kabul etsin, amen ve amin. ” 

Kuzeydeki payede yer alan Arapça kitabede ise; 

“Bu kilise, zamanın sultanlarının genç sultanı, İslâm dininin yardımcısı, Sultan ve Hakan Abdülmecid Han'ın iradesiyle - Allah onun mülkünü sürekli etsin-; himmet sahibi Müşir-i Ekrem Salih Vechi Paşa zamanında - Allah onun dostluğunu devam ettirsin - ve Kaymakam daire¬sinin vekili Bahri Paşa'nın kaymakamlığı zama¬nında - Allah onun ikbalini arttırsın - ve Çerkez Hüseyin Ağa'nın memuriyetiyle- Allah onun kad¬rini arttırsın - 1260 yılı Recep ayında (Temmuz 1844) tamamlanmıştır” yazılıdır.  

Kilise Şanlıurfa surlarının dışında bulunmasından ötürü Arap saldırılarına uğramış ve 503-580 yıllarında Sasaniler tarafından yıkılmıştır.  

Kilise üç nefli bazilika planında olup, nefler birbirlerinden sekizgen şekilde üçer paye ile ayrılmıştır. Neflerin üzeri doğu ve batı yönünde dörder çapraz tonozla örtülmüştür. Batı yönündeki kilisenin girişinde üzerleri çapraz tonozla örtülü üçer bölümlü iç ve dış narteksler bulunmaktadır. Ayrıca iç narteksin üzerine de gynakaion denilen kadınların yapılan ayinleri izledikleri bir bölüm eklenmiştir.