Roma imparatorluğunun, M.S. 395 yılında ikiye bölünmesiyle imparatorluk topraklarının doğu bölümünde kurulan ve 1453 yılında Fatih Sultan Mehmedin istanbulu almasıyla ortadan kalkan imparatorluk.
Doğu Roma İmparatorluğu olarak da bilinir. İS 330′da Roma İmparatoru Constantinus, İÖ 7. yüzyılda Yunanlılar’ca kurulmuş olan Byzantion (Bizans) kentine Konstantinopolis (Constantinus’un kenti”) adını vererek başkent ilan etti. Konstantinopolis (bugünkü İstanbul), Roma İmparatorluğu’nun batı kesiminin 476′da parçalanmasından sonra yaklaşık 1.000 yıl boyunca varlığını korumuş olan Bizans İmparatorluğu’nun yönetsel, kültürel ve ekonomik merkezi oldu {bak. Roma İmparatorluğu). Avrupa ile Asya’yı ayıran bir boğazın kıyısındaki elverişli limanıyla, büyük bir imparatorluğun başkenti olmaya çok uygun bir kentti.
Roma’dan senatörler ve yüksek memurlar getirterek yeni bir hükümet kuran Constantinus kenti görkemli yapılarla donattı. Roma’nın putperest olmasına karşılık, Konstantinopolis bir Hıristiyan başkenti oldu. Constantinus Hıristiyanlık dininin varlığını sürdürmesine izin vermekle kalmadı, kendisi de bu dini benimsedi {bak. Constantinus I).
Bizans İmparatorluğu yöneticileri kendilerini Roma İmparatorluğu’nun gerçek mirasçilan kabul ediyorlardı. İS 337′de Constantinus’un ölümünden sonraki birkaç yüzyıl boyunca, Roma ile Konstantinopolis’in ilişkileri bozulmadı. Ama İS 4. ve 5. yüzyıllarda Roma İmparatorluğu’nun batı kesimi küçük devletlere ayrılıp parçalanırken, bütünlüğünü ko
rumayı başaran Bizans İmparatorluğu, batıdan bağımsız olarak Doğu Akdeniz’deki egemenliğini korudu. Bizans İmparatorluğu Yunan ve Roma uygarlıklarının son merkezi oldu.