Taşkınpaşa Külliyesi

Ürgüp ilçesinin 18 km. güneybatısındaki Taşkınpaşa köyündedir. Karamanoğulları döneminin önemli yapılarındandır. Cami, kümbet ve medrese bulunmaktadır.

Cami: Avlu içindedir. Kitabesi bulunmamaktadır. Ancak, 14. yüzyıl ortalarında yapıldığı sanılmaktadır. Zengin bezemeli taç kapıdan camiye girilir. Geometrik ve mukarnas bordürlü dış kemer, dilimli olup, iki küçük sütuna oturmuştur. Sütun kaideleri bitkisel motifler, rumilerle bezelidir. İki basamakla dikdörtgen planlı ana mekâna girilir. Üç nefli mekânın yalnızca mihrap önü kubbe, öbür bölümleri beşik tonoz örtülüdür. Minber ve mihrabı özgün değildir. Özgün olanlar 1940’ta önce Kayseri daha sonra Ankara Etnografya Müzesi’ne taşınmıştır. İnce işçilikli bu özgün mihrap, cevizden ağaç oyma tekniği ile yapılmıştır. Yazıt kuşakları, kıvrık dal, tomurcuk motifleri ve geometrik geçmelerden oluşan bezemeler uyumlu biçimde yerleştirilmiştir. Taç kapının sağında Yaz Camii adı ile bilinen dikdörtgen planlı mescit vardır. Ana mekân içten beşik tonoz, dıştan düz cam örtülüdür. Mescide bitişik minarenin 4 sütunlu kubbeli ilginç bir mimarisi vardır. 

Sekizgen Kümbet: Avluda, caminin doğusundaki yapıdır. Yazıtsızdır. Ancak yayınlarda 1342’de yaptırıldığı bildirilmektedir. Kare kaideye oturtulmuş sekizgen planlı bir yapıdır. Türbenin dışı geometrik bezekli panolara ayrılmıştır. Üçgen, beşgen vb. geometrik motiflerle yıldızların çeşitli biçimlerde kullanılmasıyla desenler elde edilmiştir. Ana mekânın altında dikdörtgen planlı, kayaya oyulmuş mumyalık bulunmaktadır. 

Altıgen Kümbet: Avluda caminin kuzeyindedir. Yazıtsızdır. Sekizgen Kümbet gibi 14. yüzyıla tarihlenmektedir. Altıgen planlı yapının mumyalı bölümü doldurulmuştur. İçten kubbeli yapıda İlyas Bey, Hızır Bey ve Hasan adlı kişilerin kitabeli, mermer sandukaları vardır. 

Medrese: Camiye 3 km. uzaklıktadır. Kitabesi bulunmamaktadır ama 1350 tarihli vakfiyede adı geçmektedir. Araştırmalar medrese olarak bilinen yapının saray olduğunu ortaya çıkarmıştır. Camiden uzak olması, Yeşil Vadi’ye bakan büyük odaların bulunması bunu doğrulamaktadır. Taç kapı iç kapılar, pencereler kesme taştan, duvarlar ise moloz taştandır. Duvarların kesme taş kaplamaları dökülmüştür. Taç kapıda geometrik ve bitkisel motifler ustaca kullanılmıştır. Yapı, uzun bir hole açılan değişik büyüklükte odalardan oluşmaktadır. Kuzeydoğudaki küçük odaların oturma ve iş odaları olduğu sanılmaktadır. Girişin kuzeyde dama çıkan basamaklar orada da bir oda olduğunu düşündürmektedir. Yapının güneybatısında, girişin yanındaki iki kapıyla mescide girilir. Mescidin taş mihrabı dıştan palmet ve rumilerden oluşan motiflerle bezelidir. Üçgen mihrap nişi mukarnaslı olup yanlarda palmet ve rumilerden örgü motifi ile çevrilmiştir.