Uygur Devleti (M.S. 745-1368)

Kurucusu: Kutluğ Bilge Külkağan

Hükümranlık Yılları: 745-848

Sınırları: Orta Asya’dan Çin’in kuzeyindeki Ordu-balık bölgesine kadar olan bölge.

Doğu Gök Türk Devleti’ni yıkarak bu mirasa sahip çıkan Uygur Devleti 745 yılında kurulmuştur. Uygurlar, ikinci kağanları Moyen-Çur döneminde topraklarını Orta Asya’ya kadar genişletmişlerdir. Uygurların siyasi hayatı Karluklar, Çikler, Basmiller ve Kırgızlarla mücadele ile geçmiştir. Bu dönemde güçlenen Tibetlilere karşı Çin’in yanında yer alan Uygurlar Tibetlilerden Mani dinini almışlardır. Bu dinin yayılmasını engellemeye çalışan devlet ve kavimler uzun süre Uygurlarla mücadele etmişlerdir.

840 yılında büyük bir Kırgız saldırısına ugrayan Uygurlar, Kırgızlara yenilerek Uygur Devleti tarihe karışmışdır. Bölgeden göç eden Uygurlar Kansu ve Doğu Türkistan’da iki ayrı devlet kurmuşlar, Kançu Uygur Devleti Çin’in himayesine girmiştir. Doğu Türkistan’da kurulan Uygur Devleti son kağanı olan Onye Tekin’in 848 yılında ölmesi ile son bulmuştur.

Uygurlar, Mani dininin kabul edilmesiyle savaşçı ve göçebe özelliklerini kaybetmişlerdir. Mabetlerde bulunan Uygur freskleri ile ipek üzerine boyanmış resimler ilginç sanat örnekleridir. Uygurlar Mani İran ve Hint minyatür resimlerinin atası olarak kabul edilmektedir.

Avrupa’da kâğıt bilinmez iken Uygurlar tarafından kâğıdın her türü biliniyordu. Aynı şekilde matbaa da Türk Dünyasında ilk defa Uygurlar tarafından kullanılmıştır.